دنیایی شایسته کودکان

کودکان کار در ايران: ۳ ميليون و ۶۰۰ هزار کودک، خارج از چرخه تحصيل و يک ميليون و ۶۷۰ هزار کودک به طور مستقيم درگير کار
خودنويس>در ايران مطابق آمارهای رسمی انتشار يافتۀ سال ۸۵ توسط مرکز آمار ايران، از مجموع ۱۳ ميليون و ۲۵۳ هزار کودک ردۀ سنی ۱۰ تا ۱۸ سال کشور در سال ۸۵، ۳ ميليون و ۶۰۰ هزار کودک، خارج از چرخه تحصيل و يک ميليون و ۶۷۰ هزار کودک به طور مستقيم درگير کار بوده‌اند. حدود ۸۰ دردصد کودکان کار را، کودکان خيابانی تشکيل مي‌دهند.

بسياری کودکان را نخستين قربانيان نقض بشر به شکل‌های مختلف، دردنيا مي‌دانند. گرچه بسياری از مواردی که باعث نقض حقوق کودکان شده، به طور غيرمستقيم به آن ها مربوط مي‌شود، اما پديده جهانی «کودکان کار» از مسائلی است که به طور مستقيم با نقض حقوق کودکان مرتبط است.

براساس برخی آمار، حدود ۲۰۰ ميليون کودک کار دردنيا وجود دارد که قسمت اعظم آن ها را دختران تشکيل مي‌دهند. همچنين بر اساس آمار سازمان جهانی کار (ILO)، سالانه ۲۵۰ ميليون کودک ۵ تا ۱۴ ساله در جهان از کودکی محروم مي‌شوند. طبق اين آمار ۱۲۰ ميليون‌ نفر از آنها وارد بازار کار شده و مشغول به کار تمام‌وقت هستند. ۶۱ درصد اين کودکان در آسيا، ۳۲ درصد در آفريقا و ۷ درصد در آمريکای لاتين زندگی مي‌کنند.
.
قاچاق انسان از راه‌های عمده وارد کردن اين کودکان به بازار است. به جز کارگری برده‌وار، روسپي‌گری و فروش اعضای بدن کودکان، از ديگر سرنوشت‌های کودکان قاچاق است.

دانش‌نامه ويکي‌پديا کودکان کار را چنين معرفی مي‌کند:«کودکان کار به کودکان کارگری گفته مي‌شود که به صورت مداوم و پايدار به خدمت گرفته مي‌شوند. کار کودک نزد بسياری از کشورها و سازمان‌های بين‌المللی فعاليتی استثماری تلقی مي‌شود.کار کودکان بسيار معمول است و مي‌تواند شامل کار در کارخانه، معدن، روسپي‌گري، کشاورزي، کمک در کسب و کار والدين، داشتن کسب و کار شخصی (مانند فروش غذا) يا کارهای نامتعارف باشد. ناپذيرفتني‌ترين شکل‌های کار کودکان استفاده نظامی از کودکان و تن‌فروشی کودکان است. موارد کم‌تر جنجالی و معمولا قانونی (با بعضی محدوديت‌ها) شامل کار کشاورزی در ايام تعطيلی مدرسه (کار فصلی)، کسب و کار خارج از ساعات مدرسه و همچنين بازيگری يا آوازخوانی کودکان مي‌باشد.»

در ايران اما مطابق با آمارهای رسمی آمارهای انتشار يافتۀ سال ۸۵ توسط مرکز آمار ايران، از مجموع ۱۳ ميليون و ۲۵۳ هزار کودک ردۀ سنی ۱۰ تا ۱۸ سال کشور در سال ۸۵، ۳ ميليون و ۶۰۰ هزار کودک، خارج از چرخه تحصيل و يک ميليون و ۶۷۰ هزار کودک به طور مستقيم درگير کار بوده‌اند. حدود ۸۰ دردصد کودکان کار را، کودکان خيابانی تشکيل مي‌دهند.

اين آمار، توسط برخی از فعالان حقوق کودک اما غير واقعی ارزيابی مي‌شود و آن ها آمار واقعی کودکان کار را بسيار بيشتر از آمار رسمی ارائه شده مي‌دانند. بسياری از فعالان حقوق کودک در ايران، علاوه بر فقر اقتصادي، نقص قوانين جمهوری اسلامی را نيز دليل ديگری برای افزايش تعداد کودکان کار در ايران مي‌دانند.

در حالى كه ماده ۷۹ قانون كار، اشتغال به كار افراد زير ۱۵ سال را ممنوع مي‌كند. اين قانون شامل تبصره‌اى است درباره كارهايى كه ماهيت‌شان براى كودكان زير هجده سال زيان‌آور است و همچنين شامل تبصره قانونى ۱۸۸ كه بنابر آن، افراد مشمول استخدام كشوري، كودكانى كه براى دولت كار مي‌كنند و كودكانى كه در كارگاه‌هاى خصوصى خانوادگى به كار مشغولند، در دايره اين قانون قرار نمي‌گيرند.

در عين حال اگر والدين يك كودك با كارفرماى او قرارداد ببندند، چون ولى كودك به شمار مي‌آيند، حق واگذارى و اجاره دادن فرزند خود به صاحبان كارگاه‌هاى خصوصى را دارند ولى جدا از ممنوعيت كار كودكان كه روى كاغذ قانون كار كودكان نوشته شده و در ميثاق‌هاى جهانى به آن تاكيد شده است، ما شاهد عمق پيشرفتگى پديده كار خيابانى در ايران هستيم.

استان‌هاى خراسان، تهران، لرستان و كردستان، استان‌هايی هستند که به ترتيب بيشترين تعداد کودکان کار در آن ها وجود دارد.

بر طبق آمار رسمي، ۹۰ درصد اين كودكان داراى والدين هستند، ۸۰ درصدشان مهاجرند كه ۴۲ درصد آنها از روستاها و شهرهاى ديگر كشور و ۳۸ درصد از كشورهاى ديگر آمده‌اند و از نظر جنسيت نيز ۷۸ درصد آنها مذكر و در فاصله ۵ تا ۱۸ سالگى قرار دارند.

از مجموع ۲ ميليون كارگاه سطح استان تهران، تنها كارفرمايان ۵۰۰ هزار كارگاه حق بيمه مي‌پردازند. خود اين اظهارنظر نشان مي‌دهد و يک و نيم ميليون كارگاه فقط در سطح استان تهران وجود دارند كه وزارت كار نظارت و كنترلى بر آنها ندارند بنابراين بيشتر كودكان و نوجوانان كارگر زير پوشش هيچ بيمه‌اى نيستند. ضمن اين كه در ايران به دليل غيرقانونى بودن كار كودكان و نيز اشتغال آنها در كارگاه‌ها كه جزو مشاغل تعريف شده به حساب نمي‌آيند، اين مساله به صورت پنهان وجود دارد. برخی آمارهای غيررسمی حکايت از آن دارد که که کودکان کار به ازای روزانه ۱۲ ساعت کار، دستمزی معادل يک صد تا يک و پنجاه هزار تومان دريافت مي‌کنند.

علاوه بر تمام مواردی که نقض حقوق بنيادی کودکان است، بسياری از اين کودکان در محل کار خود و يا در خيابان‌ها، مورد آزار و سواستفاده جنسی نيز قرار مي‌گيرند.

در ايران چندين انجمن و جمعيت مختلف برای دفاع و حمايت از کودکان کار تشکيل شده است. برای نمونه مي‌توان از «جمعيت دفاع از کودکان کار و خيابان» و همچنين «انجمن حميات از کودکان کار» نام برد.

لازم به ذکر است که نيروهای پليس امنيت تهران در دوم آبان ۱۳۸۷ دفتر «جمعيت دفاع از کودکان کار و خيابان» را با حکم اداره اتباع خارجی پلمب کردند. سال قبل پليس امنيت به اين موسسه اخطار داده بود که مدت مجوز فعاليت موسسه باطل شده‌است و بايد از پليس امنيت مجوز گرفته شود. همچنين ايراداتی از جمله برگزاری کلاس‌های آموزشی مختلط و برگزاری کلاس‌های آموزشی برای کودکان مهاجر بر انجمن گرفته بودند. غرفه اين نهاد در بيست‌وسومين نمايشگاه بين‌المللی کتاب تهران، به دستور مدير ستاد هماهنگی نمايشگاه، تخليه شد و اعضای آن مجبور به خروج از نمايشگاه شدند.
.